Toolbox Mensenrechten

Waarom zijn de wetten, richtlijnen en initiatieven belangrijk voor de naleving van mensenrechten verplichtingen?

Sector specifieke wetten, richtlijnen en initiatieven zijn belangrijke instrumenten voor de naleving van mensenrechtennormen door organisaties. Ze zijn afgestemd op de specifieke uitdagingen van de sector.

Organisaties moeten de voor hun sector specifieke wettelijke verplichtingen kennen en naleven en de risico's van hun activiteiten voor de mensenrechten evalueren. Initiatieven van de industrie, initiatieven van meerdere belanghebbenden en certificeringsregelingen zijn erop gericht de naleving van de mensenrechtenwetgeving te bevorderen, te ondersteunen, te vergemakkelijken en af te dwingen.

Hoewel elke organisatie, ‘ongeacht de omvang, sector, operationele context, eigendom en structuur ervan’, alle mensenrechten moet respecteren, geven de UNGP ook voldoende redenen om te opteren voor de sectorbenadering:

• De UNGP stellen (in Principe 24) dat organisaties de relevantste rechten die risico lopen moeten identificeren en de ernstigste risico’s, die rechtstreeks aan het type activiteit in kwestie zijn gerelateerd, moeten voorkomen en verminderen.  
• De UNGP wijzen erop (in Principes 12 en 24) dat factoren als sector, operationele context, eigendom, de omvang en structuur van de organisatie e.d., een significante impact hebben op de manier waarop organisaties hun plichten nakomen.
• De Interpretive Guide van de UNGP benadrukt dat de sector en de operationele context van een organisatie ‘bepalen welke mensenrechten het grootste risico lopen een impact te hebben op het normale verloop van haar bedrijfsactiviteiten’.
• Het Belgisch Nationaal Actieplan Bedrijven en Mensenrechten (Actie 22) moedigt een sectorbenadering aan voor een verantwoord beheer van de toeleveringsketen

Verder is Tool 6 een aanvulling op Tool 5. Dit instrument biedt een overzicht van de multi-stakeholder- initiatieven die door België zijn ondertekend of worden gepromoot door internationale organisaties waarvan België lidstaat is. De UNGP stimuleren (in Principe 10) staten tot het promoten van ‘collectieve actie om bedrijven te sturen in de eerbiediging van mensenrechten’ als ze optreden ‘als leden van multilaterale instellingen die omgaan met zakelijke kwesties’. Multi-stakeholderinitiatieven zijn een goed middel tot dat doel. De sectoren die in Tool 5 aan bod komen zijn de winningsindustrie, de landbouw, de kledingsector, de sector werkgelegenheid en werving, de financiële sector en de sector informatie- en communicatietechnologie. Ook wordt een aantal milieu- en transversale kwesties besproken.

Verschillende van deze verordeningen en richtsnoeren richten zich op de naleving van de mensenrechten in de toeleveringsketen, die organisaties helpen bij het uitvoeren van gepaste zorgvuldigheid op het gebied van mensenrechten.

De voortrekkersrol van de staat

Tool 6 kan organisaties helpen negatieve gevolgen voor mensenrechten te voorkomen. Het is de verantwoordelijkheid van de staat om te zorgen dat organisaties mensenrechten respecteren in hun activiteiten en zakelijke relaties (zie ook Tool 2 over staatsverantwoordelijkheid zoals gedefinieerd door de UNGP). Staten moeten daarom verwachte uitkomsten en goede praktijken promoten en het gebruik van de juiste methoden voor het aanpakken van kwesties als kwetsbaarheid aanmoedigen.

Het kan zijn dat organisaties verder moeten gaan dan de bindende regels rond mensenrechten om negatieve gevolgen voor mensenrechten te voorkomen. Tool 6 identificeert daarom specifieke omstandigheden waarin organisaties ‘wellicht aanvullende normen moeten overwegen’ (UNGP, Principe 12) voor het respecteren van mensenrechten, vooral als het gaat om personen die tot kwetsbare groepen behoren.

Hoe werden de sectoren geselecteerd?

Tool 6 behandelt economische sectoren die relevant zijn voor de Belgische economie. Deze sectoren werden geïdentificeerd aan de hand van een enquête van de krant De TIJD die de grootste bedrijven in België in kaart bracht. In eerste instantie komen in tool 6 de volgende sectoren aan bod: de bouw, metalen en mineralen, farmaceutica en transport. De wapenhandel en de diamantsector (laatstgenoemde is opgenomen in metalen en mineralen) maken geen deel uit van de enquête, maar werden opgenomen vanwege hun relevantie voor mensenrechten. Andere revelante sectoren worden geleidelijk aan Tool 6 toegevoegd.

Hoe verhoudt Tool 6 zich tot de ander tools in het toolbox?

De informatie in Tool 6 gidst organisaties en stakeholder door de niet-bindende richtlijnen rond mensenrechten. Hiermee kunnen organisaties mogelijke risico’s voor hun specifieke context beter herkennen en maatregelen nemen om ze te voorkomen. Deze regels en richtlijnen vormen een aanvulling op de algemene regels die elders in deze Toolbox aan de orde komen. Ze bieden aanvullende inzichten in deze specifieke sectoren en accentueren aandachtspunten die specifieke uitdagingen zouden kunnen vormen, vooral in waardeketens