10
Zelfevaluatie-instrumenten: Checklist voor mensenrechtennaleving

Wat is een zelfevaluatie van de naleving van de mensenrechten?

De zelfevaluatie van de naleving van de mensenrechten door organisaties heeft tot doel na te gaan of hun eigen activiteiten of die van hun partners direct of indirect negatieve gevolgen hebben voor de mensenrechten of een schending zijn van de mensenrechtenregels en -normen. De zelfevaluatie van de naleving van de mensenrechten is ook van toepassing op overheidsorganisaties die optreden als particuliere organisaties, zoals overheidsbedrijven of kredietagentschappen.

Het begrip 'compliance' of naleving is opgenomen in de structuren en het management van organisaties. Het heeft betrekking op het respecteren en uitvoeren van overheidsregulering van particuliere activiteiten, het zelf beoordelen van de risico's van de activiteiten en procedures van een organisatie, het uitvoeren van controles en procedures om na te gaan of de regels en normen in de praktijk worden nageleefd, en het implementeren van mechanismen om potentiële of feitelijke tekortkomingen aan te pakken.

Naleving door bedrijven heeft betrekking op diverse onderwerpen zoals corruptie, eerlijke concurrentie, bescherming van intellectuele-eigendomsrechten (IPR), belastingen, milieubescherming, mensenrechten, enz. In veel gevallen komt naleving tot uiting in het MVO-beleid van organisaties. Gewoonlijk geven gedragscodes de waarden aan die verband houden met de naleving en die richtinggevend zijn voor organisaties en hun relaties met partners.

De integratie van de zelfevaluatie van de naleving van de mensenrechten in het beheer van organisaties is geconsolideerd dankzij de UNGP en andere richtsnoeren, zoals de Tripartiete Verklaring van de ILO of de OESO-richtsnoeren.

Er bestaat geen uniek kader of methodologie om risico's te identificeren en de vereisten en procedures voor de naleving van de mensenrechten te implementeren. De bindende regelgeving is de kerninhoud van zelfevaluatiemechanismen. Niet-bindende wetgeving helpt bij het identificeren van plichten en het implementeren van mechanismen om mensenrechtenschendingen te voorkomen. Rapporteringsmechanismen  zijn een manier om autoriteiten en belanghebbenden te informeren over de risico's van hun activiteiten en hoe ze deze kunnen aanpakken.

Naleving kan ook het engagement van een organisatie inhouden om de mensenrechten in haar activiteiten en binnen de toeleveringsketen te bevorderen. Ook al hebben particuliere organisaties meestal geen concrete plichten om de mensenrechten te vervullen, toch wordt van hen verwacht dat zij de staat steunen bij het vervullen van zijn plicht om de mensenrechten te vervullen - bijvoorbeeld door na te gaan of alle werknemers in hun waardeketens een fatsoenlijk salaris hebben.

Zelfevaluaties zijn meestal gebaseerd op richtsnoeren van internationale organisaties, mensenrechtenorganisaties, onderzoeksinstellingen, NGO's, enz. Aan de hand van diverse methoden, zoals indicatoren op basis van mensenrechtenwetgeving en -normen, stellen zij vast of organisaties hun mensenrechtenverplichtingen nakomen. Zij geven ook aan of organisaties de instrumenten en processen hebben geïmplementeerd die nodig zijn om de naleving op alle gebieden van hun activiteiten en in hun relaties met andere organisaties in de waardeketens te controleren. De resultaten zijn slechts indicatief, gezien de moeilijkheid om indicatoren op te stellen.

De zelfevaluatie van de naleving van de mensenrechten is gericht op het identificeren en evalueren van risico's om corrigerende of aanvullende maatregelen te nemen om de effecten te herstellen of het beleid en de processen te verbeteren. De zelfevaluatie heeft ook tot doel na te gaan of partners ook auditverslagen en zelfevaluaties van hun activiteiten uitvoeren. Het is een manier om invloed uit te oefenen in de waardeketens, en in sommige gevallen kan het deel uitmaken van een gepast zorgvuldigheidsonderzoek op het gebied van de mensenrechten of een mensenrechteneffectbeoordeling.

De classificatie van bestaande nalevingsmechanismen is moeilijk, omdat er een indrukwekkend aantal modaliteiten wordt aangeboden door een nog indrukwekkender aantal organisaties. Veel van hen zijn meer gericht op MVO-naleving, en deze omvat slechts een gedeeltelijke zienswijze van de naleving van de mensenrechten. MVO heeft meestal betrekking op sociale (arbeids-) en milieunaleving, maar deze kwesties houden ook verband met mensenrechten, doch worden gewoonlijk, volgens de traditie/trend in de VS, afzonderlijk behandeld. Dit instrument volgt de UDHR-aanpak en is van mening dat alle mensenrechten met elkaar verbonden zijn. Daarom worden sociale en milieubescherming als onderdeel van de beoordeling van de naleving van de mensenrechten beschouwd.

In deze sectie worden enkele van de meest representatieve zelfbeoordelingsmechanismen gepresenteerd. Het wordt met de test van dit instrumentarium aangevuld. De hier geschetste mechanismen kunnen bijzonder nuttig zijn voor kleine en middelgrote organisaties. Ze worden hier geclassificeerd als controlelijsten en zelfevaluaties of gidsen om te beoordelen of organisaties de regels en normen op het gebied van mensenrechten naleven en hun activiteiten aanpassen. Deze mechanismen kunnen ook dienen om monitoring- of certificeringsprocessen voor te bereiden, of gebruikt worden in een interne doorlichting. Daarnaast zijn sommige gegevensbanken opgenomen omdat ze zelfevaluatie kunnen ondersteunen of informatie kunnen verschaffen, met name voor de evaluatie van waardeketens. Deze instrumenten zijn door de auteur georganiseerd volgens het soort instantie dat ze heeft vrijgegeven (staats- of niet-staatsorganisatie). Sommige instrumenten uit andere landen zijn opgenomen voor vergelijkingsdoeleinden.

Internationale Instellingen

Verenigde Naties
Sustainable Development Goals Acceleration Toolkit (2017)

The UN Development Group (UNDG), bestaande uit 32 VN-fondsen, -programma's, -agentschappen, -afdelingen en -bureaus die betrokken zijn bij ontwikkeling, heeft dit instrumentarium gelanceerd, bestaande uit een compendium van diagnostiek, modellen, methoden en richtsnoeren. Dit is een complex instrument dat is ontworpen voor regeringen en VN-landenteams. Het is relevant voor organisaties die betrokken zijn bij ontwikkelingsprogramma's en -projecten. Het doel is de verwezenlijking van de 17 doelstellingen voor duurzame ontwikkeling (SDG) te versnellen, met de nadruk op de mensenrechtenbenadering van de implementatie van SDG.

Het instrumentarium bevat drie soorten instrumenten. Ten eerste instrumenten voor het analyseren van de SDG-verbindingen onderzoeken de "interconnecties, synergieën, compromissen en knelpunten" tussen de SDG. Ten tweede de instrumenten voor de analyse van de laatste kilometers zijn bedoeld om kwetsbare staten, de meest kwetsbare bevolkingsgroepen, financieringsmiddelen voor de uitvoering van de SDG en instrumenten voor de integratie van mensenrechten in de uitvoering van de SDG in kaart te brengen. Ten laatste risico-geïnformeerde planningsinstrumenten bevorderen een contextgevoelige implementatie van de SDG door rekening te houden met de kenmerken van het land of de gemeenschap en zich te richten op kwetsbaarheden. Deze laatste instrumenten zijn onder meer: instrumenten ter beperking van het risico op rampen, instrumenten ter beperking van het risico op aantasting van het milieu, instrumenten voor vredes- en conflictanalyse, en instrumenten voor de financiering van de veerkracht.

Child Rights and Security Checklist (2016)

UNICEF heeft deze controlelijst gepubliceerd om kinderen en adolescenten te beschermen in het kader van veiligheidsmaatregelen in de context van winningsactiviteiten. Het is ontworpen door een multi-stakeholder werkgroep van bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en consultants, gebaseerd op het Voluntary Principles on Security and Human Rights framework, de UNGP en de  Children’s Rights and Business Principles

Deze controlelijst is bedoeld voor overheden en organisaties om zelf te evalueren hoe hun veiligheidskaders de rechten van kinderen respecteren en beschermen. Hoewel het is ontworpen voor de extractieve sectoren, kan het ook worden toegepast op niet-extractieve activiteiten, omdat het de rechten van kinderen binnen de beveiligingsprogramma's van diverse belanghebbenden wil identificeren, verbeteren en beschermen.

Realising the Human Rights to Water and Sanitation: A Handbook by the UN Special Rapporteur on the human right to safe drinking water and sanitation - Checklists (2014) 

De VN Special Rapporteur on the human rights to safe drinking water and sanitation heeft dit handboek gepubliceerd om belanghebbenden (overheid, maatschappelijk middenveld en organisaties) te begeleiden bij de interpretatie van de reikwijdte van en wettelijke verplichtingen met betrekking tot de mensenrechten op veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen. Een van de bijlagen bevat een aantal controlelijsten over relevante onderwerpen die bij de uitvoering van projecten in aanmerking moeten worden genomen, om te voorkomen dat deze rechten nadelig worden beïnvloed. Sommige van deze controlelijsten zijn gericht op het toezicht op de naleving van de mensenrechten inzake water en sanitaire voorzieningen, alsook op het recht op toegang tot de rechter in geval van schendingen. Andere controlelijsten zijn bedoeld om na te gaan of de beginselen van non-discriminatie en gelijkheid, toegang tot informatie, participatie, duurzaamheid en non-retrogressie worden nageleefd.

Het VN Global Compact 
The UN Global Compact self-assessment on human rights

Het UN Global Compact heeft deze controlelijsten vrijgegeven, die vier relevante aspecten onderscheiden: beoordeling, definitie, implementatie en communicatie. De controlelijsten hebben betrekking op de 10 basisbeginselen van het Global Compact. Ze zijn voornamelijk gericht op allerlei soorten bedrijven, maar kunnen ook door andere organisaties worden gebruikt. Voor dit instrumentarium zijn drie controlelijsten van belang: mensenrechten, sociale (arbeids)rechten en milieubescherming.

De controlelijst voor de mensenrechten heeft tot doel vast te stellen of organisaties de mensenrechten eerbiedigen en beschermen. Het onderzoekt of de mensenrechtenwetgeving is geïmplementeerd door middel van concrete mechanismen zoals gedragscodes, risicobeoordelingen, effectbeoordelingen, operationele klachtenmechanismen (.../Tool 9), opleiding en bewustmaking van werknemers, regelingen voor de toeleveringsketen, prestatiebeoordelingen van werknemers, openbaarmaking van beleid en praktijken, multi-stakeholder initiatieven enz.

De controlelijsten over arbeidsrechten richten zich op rechten die erkend zijn in de basisverdragen van de IAO, zoals het recht om zich te organiseren, het recht op collectieve onderhandelingen en het recht op veilige werkomstandigheden. Zij richten zich ook op de relevante mechanismen die in de controlelijst voor de mensenrechten worden genoemd, alsook op andere specifieke mechanismen zoals leeftijdsverificatie.

De controlelijsten voor milieubescherming zijn gericht op het controleren van de naleving van de internationale milieuwetgeving en -normen door middel van mechanismen die een efficiënt gebruik van natuurlijke hulpbronnen, een schonere en veiligere productie, een verantwoorde consumptie en de uitvoering van het 3R-initiatief van de G8 (vermindering van afval, hergebruik en recycling van hulpbronnen en producten) garanderen. Deze controlelijsten zijn ook bedoeld om na te gaan of er doelstellingen of indicatoren zijn geïmplementeerd voor het monitoren en evalueren van de prestaties, het rapporteren van emissies en het monitoren van de watervoetafdruk van een organisatie.

The Interactive map for business of anti-human trafficking organisations

Het platform voor fatsoenlijk werk in de mondiale toeleveringsketens van het Global Compact van de VN heeft deze gegevensbank gelanceerd in samenwerking met de Global Business Coalition Against Human Trafficking, het RESPECT-initiatief, het Babson College Initiative on Human Trafficking, de Internationale Organisatie voor Migratie, het Global Initiative Against Transnational Organized Crime, en Alliance 8.7. De Europese Commissie is van mening dat de Europese Unie een belangrijke rol moet spelen bij de bestrijding van de mensenhandel.

De interactieve kaart geeft informatie over organisaties die met het bedrijfsleven samenwerken om te voorkomen dat ze betrokken raken bij activiteiten die verband houden met moderne slavernij en om de uitroeiing van mensenhandel te ondersteunen. Het is een instrument om partners te beoordelen in plaats van een zelfevaluatie-instrument, omdat het kan vaststellen of een potentiële partner (in zijn waardeketens) betrokken is bij activiteiten die verband houden met mensenhandel, zoals kinderarbeid, dwangarbeid of schendingen van de rechten van (migranten)werknemers.

Dit instrument bevat informatie over allerlei organisaties die actief zijn in verschillende economische sectoren en over uiteenlopende bedrijfstakken, zoals: landbouw en bosbouw, kleding, bouw, financiën, voedsel en drank, IT, productie, mijnbouw, toerisme, en transport en logistiek.

Linking the Sustainable Development Goals and International Human Rights Instruments (2016) 

Het VN Global Compact lanceerde deze gegevensbank, waarin expliciet de mensenrechten in elke SDG worden geformuleerd. Het kan door elke belanghebbende worden gebruikt, omdat het dient om de mensenrechten in de sector waarnaar elke SDG verwijst, te identificeren. Het is een beknopte versie van de gegevensbank van het Deense Instituut voor de Rechten van de Mens, die hieronder wordt gepresenteerd.  

Linking human rights and anti-corruption compliance (2016)

Deze gegevensbank uit het VN Global Compact  is bedoeld om alle belanghebbenden te informeren over de relatie tussen mensenrechten en naleving van de anticorruptie-wetgeving. Dit stelt organisaties in staat om deze overwegingen te integreren in hun nalevingsprogramma's, aangezien zowel mensenrechten als anticorruptie-bestrijding deel uitmaken van de naleving door bedrijven. Dit is nuttig omdat negatieve gevolgen voor de mensenrechten en corruptie soortgelijke risico's voor de activiteiten van een organisatie met zich meebrengen, zoals wangedrag in de organisatie en haar toeleveringsketens.

Dit instrument biedt ook richtsnoeren en goede praktijken op een aantal punten, namelijk: hoe kunnen programma's voor de naleving van de anticorruptie-wetgeving een model zijn voor het structureren van het beheer van de impact op de mensenrechten; hoe kunnen de verbintenissen op het gebied van mensenrechten en anticorruptie-beleid op elkaar worden afgestemd; en hoe kunnen de mensenrechten- en anticorruptie-procedures en risicobeoordelingen worden geïntegreerd.

Guide to corporate sustainability shaping a sustainable future (2014)

Deze gids oriënteert organisaties bij de implementatie van duurzame praktijken, zoals: afstemming van activiteiten op sociale en milieubeginselen; integratie van deze beginselen in de waarden van de organisatie; betrokkenheid van de raad van bestuur; en jaarlijkse rapportering over de voortgang en betrokkenheid bij lokale gemeenschappen. Het is gericht op het oriënteren van bedrijven op het naleven van de principes van de VN Global Compact, maar het kan nuttig zijn voor elke organisatie.

Integrating concern for human rights into the mergers & acquisitions (M&A) due diligence process (2013) 

Het VN Global Compact heeft deze richtsnoeren vrijgegeven om belanghebbenden in fusie- en overnameprocessen (M&A) te ondersteunen, met als doel het integreren van de naleving van de mensenrechten in het M&A due diligence-proces in overeenstemming met de UNGP

Instrumenten van de Europese Unie voor zelfevaluatie van de naleving van mensenrechten

The EU Questionnaire to raise SME awareness of CSR (2015)

De Europese Commissie heeft deze controlelijst opgesteld om organisaties te helpen bij de zelfevaluatie van hun MVO-inspanningen. Het doel is na te gaan hoe de compatibiliteit van de activiteiten van een organisatie met de MVO-componenten kan worden verbeterd en hoe verdere acties kunnen worden ondernomen om het bedrijfsleven, de reputatie en de prestaties te versterken. De vragen hebben betrekking op MVO-kwesties. Sommige MVO-kwesties - zoals het beleid op het gebied van de werkplek, het milieu, de markt (gekoppeld aan consumentenbescherming) en de gemeenschap, alsook de bedrijfswaarden - zijn relevant voor de naleving van de mensenrechten. Dit komt omdat ze ook werknemers, consumenten, het milieu en lokale gemeenschappen willen beschermen, zowel binnen organisaties als via hun waardeketens. .

My business and human rights

De Europese Commissie (directoraat-generaal Ondernemingen en industrie) heeft deze door GLOBAL CSR en BBI International ontwikkelde richtsnoeren gefinancierd. Het is erop gericht kleine en middelgrote ondernemingen (KMO's) te oriënteren bij de uitvoering van de UNGP. Het introduceert de basisbegrippen van mensenrechten en legt de zes stappen uit voor het uitvoeren van risicobeoordelingen van mensenrechten, evenals de mechanismen die in dit verband moeten worden geïmplementeerd. Dit instrument heeft ook een vragenlijst om de meest voorkomende mensenrechtenrisico's voor KMO's in kaart te brengen en een samenvatting van de meest voorkomende negatieve gevolgen voor de mensenrechten die door bedrijven worden veroorzaakt.

Opportunity and responsibility: How to help more small businesses to integrate social and environmental issues into what they do

De Europese Commissie (directoraat-generaal Ondernemingen en industrie) heeft deze richtsnoeren gepubliceerd om KMO's te ondersteunen bij diverse MVO-gerelateerde kwesties, zoals MVO-bewustzijn, nieuwe initiatieven, begrip en erkenning van de rol van KMO's in MVO, enz. In de richtsnoeren wordt MVO gedefinieerd als de vrijwillige integratie van sociale en milieukwesties in de activiteiten van een organisatie en in haar relaties met belanghebbenden. Het doel is het vergroten van het MVO-bewustzijn en het communiceren van MVO-informatie naar de belanghebbende van de KMO en haar toeleveringsketen. .

Belgische initiatieven

In België zijn de meeste zelfevaluaties van de naleving gebaseerd op internationale mensenrechtenwetgeving en gerelateerde richtsnoeren.

MVO zelfevaluatie

MVO Vlaanderen (onderdeel van de Vlaamse overheid) ontwierp deze zelfevaluatie om organisaties te ondersteunen bij de zelfevaluatie van hun MVO-mechanismen. Nogmaals, sommige onderwerpen hebben betrekking op de naleving van de mensenrechten, hoewel dit niet het hoofddoel is. De zelfevaluatie kan worden uitgevoerd door openbare instellingen en door particuliere organisaties. Het is ook mogelijk om onderscheid te maken tussen kleine en middelgrote ondernemingen en grote ondernemingen, alsook tussen organisaties met verschillend werkgebied (lokaal of internationaal), en naar gelang van hun type economische activiteit. Daarnaast kan elk van deze typen gebruikers een korte of een uitgebreide zelfevaluatie uitvoeren.

De zelfevaluatie genereert feedback voor de gebruiker en geeft een overzicht van de koppeling tussen de SDG's en het GRI-rapporteringssysteem. In tegenstelling tot de meeste zelfevaluatie-oefeningen, biedt deze zelfevaluatie gebruikers ook de mogelijkheid om een "certificaat" van voltooiing te downloaden, dat op een interactieve kaart kan worden geplaatst.

Checklist voor de GDPR: maak je bedrijf compliant in 13 stappen (2018)

De Gegevensbeschermingsautoriteit van de federale overheid heeft deze controlelijst vrijgegeven om organisaties te ondersteunen bij de naleving van de EU-verordening inzake gegevensbescherming (GDPR).

UGent Checklist

Deze controlelijst is één van de instrumenten om het mensenrechtenbeleid van de Universiteit Gent te implementeren. Het is gericht aan de werknemers van de UGent. Het is de bedoeling dat zij een zeer eenvoudige beoordeling van het effect op de mensenrechten uitvoeren om het risico van activiteiten in het kader van de samenwerkingsovereenkomsten tussen de universiteit en andere partnerinstellingen in kaart te brengen. Deze beoordeling richt zich op de partners, de samenwerkingscontext en de activiteiten om vast te stellen of de partners direct of indirect betrokken zijn bij ernstige of systematische schendingen van de mensenrechten. Dit instrument bevordert het gebruik van de UNGP door onderwijs- en non-profitorganisaties.

Niet-statelijke initiatieven  

Particuliere initiatieven met betrekking tot de zelfevaluatie van de naleving van de mensenrechten zijn gevarieerd en talrijk. Dit hoofdstuk bevat een aantal daarvan, maar de selectie is louter indicatief en niet uitputtend of representatief.

 The European Business Network for CSR:  CSR Europe/ Enterprise 2020 

CSR Europe heeft een statutaire zetel in Brussel, en telt voornamelijk multinationale ondernemingen als leden alsook nationale partnerorganisaties, zoals The Shift in België. Met de steun van Enterprise 2020 heeft zij CSR Europe Assessment Tools gecreëerd ter ondersteuning van de zelfevaluatie van de naleving van MVO. Deze 'compliance' instrumenten zijn ontworpen in drie stappen: evaluatie, om te beoordelen hoe organisaties werken in vergelijking met "ideale situaties gedefinieerd door de belangrijkste belanghebbenden"; aan de eisen toetsen , om vertrouwelijk te vergelijken hoe organisaties presteren ten opzichte van andere bedrijven; en verbetering, om de gebieden te identificeren die verandering vereisen. Deze instrumenten bieden ook toegang tot een leernetwerk en beste praktijken op het gebied van MVO. De meeste van deze instrumenten zijn echter uitsluitend bestemd voor gebruik door de aangesloten bedrijven van CSR Europe.

MIA: Maturity and Integration Assessment (2016)

MIA  instrument analyseert het beheer van niet-financiële prestaties op basis van de EU-richtlijn betreffende niet-financiële rapportering (Instrumenten  1 en 7) en hoe dit in de bedrijfsactiviteiten wordt geïntegreerd. Het bevordert risicobeoordeling en -beheer op een manier die vergelijkbaar is met een interne doorlichting. DeGet Value: Guide Your Company’s Sustainability Journey is een aanvullende gids voor grote bedrijven over de resultaten van de MIA-tool en hoe om te gaan met gerelateerde uitdagingen. 

 Source for Good

Source for Good gids is bedoeld om organisaties te ondersteunen bij de implementatie van duurzaamheid in de toeleveringsketen en de integratie van mensenrechten in de bedrijfsvoering. Dit is voornamelijk een leer- en capaciteitsopbouwend platform gericht op duurzaamheid van de toeleveringsketen in de EU, maar ook wereldwijd. 

CSR Europe's Toolbox for a Competitive and Responsible CSR 

CSR Europe's Toolbox for a Competitive and Responsible CSR is een instrumentarium gecreërd om organisaties en hun belanghebbenden te ondersteunen bij het aanpakken van sociaaleconomische en ecologische uitdagingen en het integreren van MVO in de algemene bedrijfspraktijk. Het is ontworpen met de steun van het Europees Verbond voor MVO. Net als bij andere MVO-instrumenten houden sommige kwesties verband met mensenrechten, zoals arbeidsrechten, duurzame productie en consumptie, en transparantie ten opzichte van belanghebbenden. . 

Amfori

Amfori is een wereldwijde bedrijfsvereniging die duurzame handel bevordert. Zij heeft haar maatschappelijke zetel in Brussel. Deze organisatie beheert het Business Social Compliance Initiative (Amfori BSCI), een systeem om de sociale (arbeids)naleving in wereldwijde toeleveringsketens te verbeteren. Het beheert ook het Business Environmental Performance Initiative (Amfori BEPI), dat bedrijven ondersteunt bij het verbeteren van de milieuprestaties in hun toeleveringsketens. Daarnaast biedt deze organisatie de Country Due Diligence Tool, die bedrijven ondersteunt bij het begrijpen van complexe toeleveringsketens op een gecontextualiseerde manier (door rekening te houden met landen, risico's en contexten). Naast deze initiatieven is er een gegevensbank ontworpen om de zelfevaluatie van de naleving van de mensenrechten te ondersteunen.

The Amfori sustainability intelligence dashboard

Dit is een online platform dat bedrijven helpt bij het begrijpen van de complexiteit van het beheer van de toeleveringsketen en het verbeteren van hun duurzaamheidsprestaties. Het belangrijkste doel is om toegang te verschaffen tot informatie over de prestaties van de toeleveringsketen. Deze informatie wordt op zijn beurt weer gepubliceerd in de Amfori BSCI- en Amfori BEPI-gegevensbanken en stelt organisaties ondermeer in staat om informatie te verifiëren per land, sector, industrie en eerdere doorlichtingsresultaten. 

ESCR-Net members and partners of the Business & Human Rights Resource Centre

Dit gezamenlijke initiatief heeft het document Business impacts on human rights checklist vrijgegeven, dat door elke belanghebbende kan worden gebruikt. Het doel is om getroffen gemeenschappen te ondersteunen bij het documenteren van schendingen van de mensenrechten door bedrijven. Deze controlelijst is belangrijk omdat het perspectief van lokale gemeenschappen niet vaak aan bod komt. De controlelijst biedt een methodologie om de systematische beoordeling van de documentatie die nodig is om verhaal te halen, om de daders ter verantwoording te roepen en om de relevantie van de rechten van lokale gemeenschappen te vergroten.

A Business and Human Rights Checklist for In-House Counsel

Het Amerikaanse advocatenkantoor  Foley Hoag LLP heeft deze controlelijst gepubliceerd om mensenrechtenkwesties onder de aandacht te brengen voor interne juridische adviseurs. Het verwijst naar verschillende aspecten: naleving van wettelijke en reglementaire vereisten gericht op mensenrechten; effecten van bedrijfsactiviteiten; evaluatie van mogelijke rechtszaken, boetes, negatieve media-aandacht en desinvestering als de mensenrechten schade toebrengen aan het bedrijf; en hoe deze uitdagingen aan te pakken. Deze controlelijst is belangrijk om het bewustzijn te vergroten over de noodzaak om de naleving van de mensenrechten te integreren in de activiteiten van economische actoren en hun adviseurs.

Gegevensbanken die zelfevaluatie van de naleving van de mensenrechten ondersteunen

In dit laatste deel wordt een selectie van gegevensbanken gepresenteerd die nuttige en uitgebreide informatie bieden ter ondersteuning van de zelfevaluatie van de naleving van de mensenrechten, met name in toeleveringsketens. 

Wikirate

Wikirate bevordert transparant en responsief gedrag van bedrijven door informatie vrij te geven over de sociale en bestuurlijke prestaties van bedrijven op milieugebied. Het heeft tot doel de belanghebbenden nauwkeurige informatie te verstrekken over de belangrijkste kwesties die onder het begrip MVO vallen, met inbegrip van de mensenrechten. De gevraagde informatie kan per bedrijf, per onderwerp en per metriek worden bekeken. Wikirate maakt deel uit van een groter initiatief dat wordt gefinancierd door de EU, de Collective Awareness Platforms for Sustainability and Social Innovation (CAPSSI), dat tot doel heeft online platforms voor duurzaamheid te ontwerpen en te testen.

Sedex 

Sedex stelt een gegevensbank ter beschikking om lidorganisaties te ondersteunen bij het uitvoeren van risicobeoordelingen. Het heeft zijn statutaire zetel in het Verenigd Koninkrijk en is uniek in die zin dat de leden voornamelijk aankopende bedrijven in ontwikkelde landen en producenten in ontwikkelingslanden en opkomende economieën zijn. De informatie in de gegevensbank gaat over arbeidsomstandigheden, corruptie en milieukwesties in de toeleveringsketen. Het wordt verstrekt door de leden en omvat zelfevaluaties, rapporten van onderzoeken, corrigerende actieplannen en beschrijvingen van geïmplementeerde verbeteringsmaatregelen. Deze gegevensbank wordt gebruikt in MVO-instrumenten uit sommige Europese landen.

The Corporate human rights benchmark (CHRB)

The CHRB, een multi-stakeholder initiatief, is opgezet door investeerders en maatschappelijke organisaties. Dit initiatief lanceerde het eerste open en publiek vergelijkend onderzoek van 'corporate' mensenrechtenprestaties. Het rangschikt 98 van 's werelds grootste beursgenoteerde bedrijven op het gebied van mensenrechtenprestaties.  Dit is nuttig voor de belanghebbenden van deze beursgenoteerde ondernemingen en voor grote ondernemingen om hun eigen prestaties te vergelijken met die van andere beursgenoteerde ondernemingen..

Zelfevaluatie-instrumenten van andere landen voor naleving van de voorschriften

De volgende instrumenten zijn geselecteerd ter illustratie. Ze zijn geen uitputtende lijst van alle initiatieven die in de EU-landen zijn genomen. Ze kunnen nuttig zijn voor Belgische organisaties, ook al zijn de context en de problematiek niet altijd dezelfde.  

Denemarken
The Danish Institute of Human Rights
The Human rights compliance assessment (HRCA) 

Deze controlelijst ondersteunt organisaties bij het beoordelen en verbeteren van de naleving van de mensenrechten. Het is gebaseerd op de internationaal erkende mensenrechten. Het geeft een overzicht van hoe de activiteiten van organisaties van invloed kunnen zijn op de rechten van belanghebbenden (werknemers, lokale gemeenschappen, klanten en gastoverheden). Het bevat een gegevensbank met 200 vragen en meer dan 1000 indicatoren die de naleving van de mensenrechten meten.

De vragenlijsten hebben betrekking op de tweede pijler van de UNGP, dat wil zeggen, beleidsindicatoren die betrekking hebben op de vraag of de organisatie een mensenrechtenbeleid heeft vastgesteld; procedurele indicatoren die beoordelen of de organisatie procedures heeft ingevoerd om het beleid te ontwikkelen; en prestatie-indicatoren die nagaan hoe de organisatie deze indicatoren ontwikkelt. De HRCA is in principe beperkt tot abonnees, maar is onlangs gepubliceerd op het "Platform for human rights indicators for business", dat het resultaat is van de analyse van meer dan 80 bedrijven en mensenrechtenorganisaties uit 14 Europese landen

 Human rights compliance assessment (HRCA) quick check  (2006) 

Deze controlelijst is een gratis samenvatting van de HRCA-instrument. Het richt zich op dezelfde organisaties en probeert vast te stellen of deze actoren beleid of richtsnoeren hebben aangenomen met betrekking tot de naleving van de mensenrechten, of zij de nodige procedures hebben ingevoerd om het beleid te ontwikkelen en hoe zij deze indicatoren ontwikkelen. De snelle controlelijst stelt organisaties ook in staat om hun prestaties in de loop van de tijd te controleren en behandelt gevoelige kwesties binnen de organisatie en langs de toeleveringsketen. Deze controlelijst verwijst echter alleen naar internationaal hard en zacht recht op het gebied van mensenrechten - regionale perspectieven, zoals EU-regelgeving, die zijn vertaald in concrete wettelijke verplichtingen voor de staat en organisaties, ontbreken. Het Deense Instituut voor de Mensenrechten biedt ook controlelijsten op maat voor bepaalde regio's en/of economische sectoren, zoals de farmaceutische industrie of de extractieve sectoren, maar deze zijn niet allemaal  gratis online beschikbaar.

Linking the Universal Periodic Review to sustainable development: Explore the connections between the recommendations of the UPR and the SDGs

De Universal Periodic Review is een proces waarin mensenrechtenkwesties in alle VN-lidstaten onder de loep worden genomen, gecoördineerd door de VN-Mensenrechtenraad. Het doel is de mensenrechtensituatie in elk land te verbeteren en schendingen van de mensenrechten aan te pakken. Deze gegevensbank koppelt de periodieke evaluatie aan specifieke doelstellingen van de SDG om de identificatie van belangrijke mensenrechtenkwesties die bij de tenuitvoerlegging van de SDG op het spel staan, te vergemakkelijken.

Deze gegevensbank kan ook worden gebruikt om de verbanden tussen de UPR-aanbevelingen en de SDG op mondiaal en regionaal niveau vast te stellen, wat bijdraagt tot een beter begrip van de context van partners in derde landen. Door gebruik te maken van deze gegevensbank kunnen belanghebbenden bijvoorbeeld relevante mensenrechtenkwesties in een specifiek land identificeren en passende strategieën ontwikkelen in overeenstemming met de doelstellingen van de SDG. De gegevensbank kan ook helpen bij het identificeren van kwetsbare groepen die getroffen zouden kunnen worden door de activiteiten van belanghebbenden of hun partners.

The Human Rights Guide to the Sustainable Development Goals (2017)

Deze gegevensbank toont de mensenrechten gekoppeld aan elk van de 17 SDG. Het is een uitgebreide versie van de gegevensbank van het VN Global Compact. Deze gegevensbank is bedoeld voor alle belanghebbenden en ondersteunt het zelfevaluatieproces door het toelichten van de mensenrechtenonderwerpen die in de MVO-maatstaven zijn opgenomen. Het is ook gericht op de verbetering van een mensenrechtenbenadering van de mechanismen voor programmering, tenuitvoerlegging, toezicht, evaluatie en rapportering.

The CSR Compass

CSR Compass is een gratis online tool van het Deense ministerie van Economische Zaken en Groei en de Confederation of Danish Industry. Het is gericht op KMO's om hen te begeleiden bij de uitvoering van een verantwoord beheer van de toeleveringsketen. De verstrekte informatie is hoofdzakelijk gebaseerd op het VN Global Compact, de OESO-richtsnoeren, Business for Social Responsibility (BSR), Business Social Compliance Initiative (BSCI), het Danish Ethical Trading Initiative (DIEH) en de Deense Raad voor MVO-richtlijnen voor verantwoord ketenbeheer.

Deze online gegevensbank biedt richtlijnen en informatie over MVO binnen de organisatie, de ontwikkeling van verantwoord ketenbeheer, de implementatie van klachtenmechanismen, een verklarende woordenlijst en enkele specifieke gevallen.

Nederland
MVO-risicochecker

MVO Nederland (de nationale hub en netwerkorganisatie voor MVO, gefinancierd door het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken) heeft deze MVO-risicochecker ontwikkeld. Dit instrument was vooral bedoeld om multinationale ondernemingen met internationale activiteiten te ondersteunen bij de implementatie van MVO in overeenstemming met de OESO-richtsnoeren. De focus ligt op het ontwikkelen van risicomanagement in de bedrijfsactiviteiten van een organisatie of in de bijbehorende waardeketens. De belangrijkste richtsnoeren voor de opzet van de rapporteringsmechanismen zijn gebaseerd op de GRI-richtlijnen voor duurzaamheidsrapportering. Deze risico evaluatie ondersteunt interactieve zelfevaluatie met een informatief karakter. De gegeven feedback is complex om te beoordelen, omdat het informatie uit vele bronnen (de wet, richtsnoeren, rapporten van NGO's, nieuws) en over diverse economische sectoren en landen bevat.

Noorwegen
The Ethical Trading Initiative - Norway (ETI-Norway) 

Dit multi-stakeholder initiatief, dat NGO's, vakbonden, bedrijven en de Noorse ondernemersfederatie samenbrengt, wordt gefinancierd door het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het is een informatiecentrum en pleit voor ethische handelspraktijken door het bevorderen van mensenrechten, werknemersrechten, ontwikkeling en milieunormen. Het belangrijkste doel is om de leden te ondersteunen bij het bieden van fatsoenlijke arbeids- en milieuomstandigheden in hun toeleveringsketens. Het is niet uitsluitend op bedrijven gericht, en de leden zijn voornamelijk KMO's, overheidsinstellingen en andere organisaties. Twee zelfbeoordelingsmechanismen zijn relevant voor dit instrument, hoewel ze alleen beschikbaar zijn voor de leden:

The IEH – Ethical trading initiative Norway guidelines for procurement 

Deze controlelijst is bedoeld om te beoordelen of de activiteiten van de partners van de leden negatieve gevolgen hebben voor de mensenrechten en zo ja, hoe corrigerende maatregelen kunnen worden uitgevoerd. . 

The self-assessment questionnaires for suppliers and agents/importers

Dit instrument is gericht op het in kaart brengen van de werk- en milieuomstandigheden in de toeleveringsketens. The IEH's risk analysis database tool (RAID) biedt risicoprofielen op basis van de resultaten van de zelfevaluatievragenlijsten. 

Het Verenigd Koninkrijk
Business and human rights toolkit

De Britse regering heeft dit instrumentarium vrijgegeven om Britse overzeese missies te oriënteren inzake het bevorderen van goed gedrag van Britse bedrijven. Het is gebaseerd op de OESO-richtsnoeren, met name op de wijze waarop de OESO-klachtenprocedure voor het nationale contactpunt moet worden ingeleid. Daarnaast verwijst het instrumentarium naar andere initiatieven en middelen in verband met de uitvoering van de UNGP

Initiatives related to implementation of the Modern Slavery Act 

Er zijn verschillende initiatieven vrijgegeven om organisaties te ondersteunen bij de uitvoering van de Wet moderne slavernij van 2015. Net als de Belgische wet beschouwt deze wet mensenhandel als een misdrijf en een schending van de fundamentele mensenrechten. Sommige zelfbeoordelingsinitiatieven zijn niet gratis, zoals de Thomson Reuters controlelijst die organisaties adviseert bij het opstellen van hun jaarlijkse verklaring en het beoordelen van het risico in hun toeleveringsketens. Andere initiatieven zijn online en richten zich niet uitsluitend op de grote organisaties (met een omzet van 36 miljoen pond of meer) die verplicht zijn om jaarlijks een verklaring op te stellen bij het bestrijden van slavernij en mensenhandel binnen hun bedrijf en toeleveringsketens. Deze andere initiatieven zijn bedoeld om kleine en middelgrote organisaties te ondersteunen bij het vrijwillig opstellen van hun eigen verklaringen.

The Co-operatives UK  heeft een zelfbeoordelingsinstrument voor coöperaties ontwikkeld. Het bevat algemene richtlijnen voor de moderne slavernij toolkit en checklists en sjablonen voor het uitvoeren van zelfevaluaties. Het biedt ook een informatieposter en een video om het concept van moderne slavernij uit te leggen, hoe het kan worden geïdentificeerd en welke corrigerende maatregelen moeten worden genomen waar het voorkomt.

Co‑operatives UK Employee Data Toolkit

Dit instrumentarium is ontwikkeld om organisaties te ondersteunen bij de toepassing van het GDPR op tewerkstelling. Het instrumentarium bestaat uit GDPR-richtsnoeren, waaronder een controlelijst, een ontwerpmededeling over de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en een ontwerpbeleid inzake gegevensbescherming. Het is nuttig voor kleine en middelgrote organisaties die verplicht zijn de EU-verordening inzake gegevensbescherming te volgen.